De COVID-19-epidemie, die eind 2019 in China opdook, heeft de wereld in een verbazingwekkend tempo overspoeld en dwong de Europese staten tot de grootste maatschappelijke noodingreep sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog: de lockdown van de bevolking.

Nu de eerste schok en het ongeloof achter de rug zijn, is het noodzakelijk om na te denken over deze keuze en de gevolgen ervan.

Overheidsbeleid is immers niet alleen gebaseerd op « wetenschap » en feitelijke gegevens. Het berust ook op onze prioriteitskeuzes, die voortvloeien uit de nadruk die we expliciet of impliciet op verschillende waarden en belangen leggen. Daarom moeten we, om « slaapwandelen » in de beleidsvorming te vermijden, rekening houden met de gevolgen van de lockdown, van onze exit-strategie en van de maatschappelijke veranderingen op lange termijn die er het gevolg van, op alle gebieden van sociale, psychologische, ethische, politieke en niet alleen economische en medische aard. Naar de toekomst toe is het noodzakelijk om rekening te houden met alle aspecten van de menselijke samenleving bij het organiseren van de exit uit de lockdown en de post-lockdown periode.

Meer dan honderd onderzoekers en onderzoeksters namen deel aan deze denkoefening. Op basis hiervan brengen we, naast algemene overwegingen (de tijd heroveren; inzicht krijgen in de complexiteit, de ‘vloeibare’ samenleving; de economie in dienst stellen van de mens; een humaan management ontwikkelen; samen een wenselijke toekomst bouwen voor jongeren en toekomstige generaties; nieuwe sociale vaardigheden creëren; nadenken over het juiste gebruik van nieuwe technologieën); we formuleren 13 lange termijn-aanbevelingen voor een sociale en humane uitweg uit deze lockdown.

5. Asiel en migratie, personen zonder papieren, gedetineerden

Verschillende bevolkingsgroepen worden onderworpen aan een uitsluitings- en repressiebeleid in plaats van aan een inclusiebeleid. Mensen zonder papieren, die in normale tijden al kwetsbaar zijn, zien hun kwetsbaarheid enkel toenemen in de COVID-19-crisis. Ook de situatie van degenen die wachten op een proces of die veroordeeld zijn en in de gevangenis zitten, verslechtert door deze crisis.

Personen zonder papieren: wij bevelen aan om personen zonder papieren die op Belgisch grondgebied zijn gevestigd te regulariseren, hen toegang te verschaffen tot de arbeidsmarkt en ervoor te zorgen dat ze genieten van de fundamentele rechten die aan de burgers worden toegekend eerder dan ze te criminaliseren.

Gedetineerden: wij bevelen aan de voorkeur te geven aan alternatieven voor voorlopige hechtenis en om aan veroordeelden voorrang te geven voor alternatieven voor gevangenisstraf en elektronisch toezicht, waarvan de lockdown het onmenselijke karakter duidelijk heeft gemaakt.

Wij pleiten voor de bevoegdheidsoverdracht inzake de gezondheidszorg in de gevangenissen aan de FOD Volksgezondheid en de FOD Sociale Zekerheid om een betere psycho-medisch-sociale zorg voor de gevangenen, gelijkwaardigheid van de rechten op zorg binnen en buiten de gevangenis en continuïteit van de zorg voor, tijdens en na de opsluiting te waarborgen.

Carta Academica

13 mei 2020